Vitens
Als grootste drinkwaterbedrijf van Nederland speelt Vitens een cruciale rol in het leveren van schoon en veilig drinkwater aan miljoenen huishoudens. Met circa 1.600 professionals en zo’n 48.000 kilometer aan drinkwaterleidingen zorgt het bedrijf ervoor dat kwalitatief hoogwaardig drinkwater uit de kraan komt in vijf provincies. Van het winnen van grondwater tot het zuiveren en distribueren van drinkwater, Vitens beheert de hele keten. De toenemende complexiteit van deze taak, gecombineerd met uitdagingen zoals klimaatverandering en vergrijzing van het personeelsbestand, maakt de zoektocht naar personeel urgenter dan ooit. Deze uitdagingen brachten Vitens in samenwerking met Jobfluentials.
Omscholen met Filemon
Watermakers gezocht
"Drinkwater maken voor Nederland is een nobele taak." zegt Sander Venema, Teammanager Technisch Beheer en Onderhoud bij Vitens. "Maar het is ook een technisch complexe opgave die inzicht vereist in werktuigbouwkunde, elektrotechniek, procestechnologie en besturingstechniek. Dat multidisciplinaire karakter maakt ons werk heel uitdagend en divers, maar het maakt de werving van nieuw personeel niet makkelijk.”
De vergrijzing van het personeelsbestand voegt een extra dimensie toe aan deze uitdaging. "Komende 2,5 jaar gaan er nog zo'n 300 collega's met pensioen." licht Sander toe. "Dit betekent dat we niet alleen op zoek zijn naar nieuwe medewerkers, maar ook dat we snel en efficiënt kennis moeten overdragen."
Een oude bron voor nieuw talent
Niet alleen het water dat Vitens oppompt is duizenden jaren oud. Om de vraag naar nieuwe collega’s het hoofd te bieden, vertrouwt Vitens op een klassieke wervingsmethode: werven via collega’s, het netwerk en in de branche, tegenwoordig ook wel bekend als “referral recruitment”.
Om te verjongen biedt Vitens twee soorten traineeships aan, gericht op Mbo, Hbo- en Wo-opgeleide professionals. "We waren één van de eerste drinkwaterbedrijven met een technisch traineeship voor Mbo’ers." vertelt Rosann Kok, Communicatieadviseur bij Vitens. "Het geeft starters de kans om bij verschillende functies in de techniek mee te kijken en te ontdekken wat het beste bij hen past."
Naast traineeships breidt Vitens ook haar stagemogelijkheden uit. "We zien dat mensen vaak blijven hangen bij hun stageadres", deelt Rosann. "Daarom willen we Vitens als stagebedrijf bekender maken en jongeren al eerder binnenhalen en kennis laten maken met de wereld van drinkwater."
Kweekvijver voor waterexpertise
Om de technische uitdagingen van de toekomst aan te kunnen, zet Vitens sterk in op opleiding en ontwikkeling. Het bedrijf werkt samen met geaccrediteerde instituten en biedt een eigen drinkwateropleiding aan. "Het echte water maken leer je op de productielocaties" zegt Sander. "Maar de basis leggen we met onze opleidingen."
Naast de inzet van het eeuwenoude referral recruitment maakt Vitens dankbaar gebruik van nog een andere beproefde techniek: het meester-gezel principe. "Zo creëren we echt vakmanschap." benadrukt Sander. "Het gaat niet alleen om alles weten, maar juist om de kleine nuances."
Waar water carrières maakt
De aard van het werk en de bedrijfscultuur spelen een belangrijke rol in het aantrekken en behouden van talent. "We bieden een goede werk-privé balans en veel vrijheid." zegt Sander. "Water maken is geen snel proces, wat een bepaalde rust geeft in het werk."
Tegelijkertijd erkent Vitens dat de cultuur in verandering is. Als fusiebedrijf van twaalf verschillende waterbedrijven, kent Vitens regionale verschillen in zowel cultuur als techniek. We werken in vijf provincies, en overal zijn de installaties en het leidingnetwerk anders. Maar aan het einde van de dag, als er een storing is, staan we er met z'n allen. Dat is iets waar we trots op zijn."
Van Bar-le-Duc tot modderpoel
Bij Vitens varieert de complexiteit van waterzuivering sterk per regio. "Boven de A12, vlak boven Utrecht, komt het water met zo'n hoge kwaliteit uit de grond dat het vergelijkbaar is met Bar-le-Duc." legt Sander uit. "Daar hoef je alleen op te pompen en te transporteren."
De situatie in Friesland en Overijssel is weer compleet anders. "Bij Spannenburg en op Sint Jansklooster hebben we heel veel zuiveringsstappen." vervolgt Sander. "Ook Noordbergum in Friesland is redelijk complex. Deze verschillen zijn te wijten aan de samenstelling van de bodem. In Friesland, delen van Overijssel en de Flevopolder bevat het water meer veen, wat extra filtratie vereist.”
Vitens houdt zich ook bezig met de lange termijn vraagstukken van het water maken. "We maken gewogen afwegingen, niet voor vandaag of morgen, maar voor over veertig jaar en verder." benadrukt Sander.
Vitens distilleert kennis tot expertise
Kennisoverdracht is cruciaal voor Vitens. Naast het meester-gezelprincipe maakt ze gebruik van geavanceerde kennismanagementsystemen. "We hebben kennisbanken voor verschillende onderwerpen." legt Sander uit. "Dit zijn archieven met kennisvraagstukken over hoe we een ontwerp maken, hoe we iets inrichten, hoe het onderhoud eruit moet zien. We hebben ook primaire werkinstructies, bijvoorbeeld voor het veilig vervangen van een elektrakast."
Vitens' organisatiestructuur ondersteunt deze kennisoverdracht. "We zijn georganiseerd met groeipaden." zegt Sander. "Er zijn mooie doorgroeimogelijkheden, van bijvoorbeeld vakman naar werkverantwoordelijke en uiteindelijk installatieverantwoordelijke, met bijbehorende veiligheidsnormen. Dit geldt niet alleen voor onderhoud, maar ook voor de andere afdelingen binnen Vitens."
De toekomst vraagt om vloeibaarheid
De strategische doelen van Vitens zijn gericht op duurzaamheid en toekomstbestendigheid. "Elke druppel duurzaam, dat is onze ambitie ." vertelt Rosann. "We willen water winnen met zo min mogelijk impact op mens en natuur. Tegelijkertijd bereiden we ons voor op toekomstige uitdagingen zoals verontreiniging in de bodem en de verwachte toename van drinkwaterverbruik door onder andere bevolkingsgroei en veranderende, extreme weersinvloeden."
Wendbaarheid is een kernbegrip in Vitens' strategie."Dit gaat ook op voor onze medewerkers. Door continu opleidingen en ontwikkeling aan te bieden, zorgen we ervoor dat iedereen in een 'lerende modus' blijft. Zo worden we als organisatie wendbaarder."
Water te kostbaar om mee te experimenten
Duurzaamheid is voor Vitens geen nieuw concept. "We zijn een duurzaam bedrijf in onze winningen." zegt Sander. "In het productieproces wordt de techniek ook ingehaald door de tijd. Dat vraagt steeds minder energieverbruik en heeft minder uitstoot. We wekken op veel plekken onze eigen energie op met zonnepanelen."
Toch blijft Vitens zoeken naar nieuwe manieren om duurzaam te zijn. "Zijn zonnepanelen nog vooruitstrevend te noemen? Als je bij mij door de straat rijdt, heeft iedereen ze." merkt Sander op. "Duurzaamheid en toekomstbestendigheid worden steeds meer normaal. Dat zien we in de productie, maar je ziet het ook in je eigen omgeving."
Hoewel Vitens zichzelf dus niet als bijzonder innovatief positioneert, volgt het bedrijf technologische ontwikkelingen op de voet. "We zijn geen experimenteel bedrijf." legt Sander uit. "De drinkwatersector is daarvoor te kwetsbaar. We kunnen ons geen fouten permitteren. Maar zodra nieuwe technologieën bewezen zijn, zoals bepaalde filters, nemen we die zeker in gebruik."
Een recent voorbeeld is een pilot opstelling in Spannenburg. "Die toont aan dat het filterproces met een vijfmaal hogere snelheid wordt uitgevoerd. Met als effect dat het filter nog maar een vijfde van het oppervlak van een traditionele zuiveringsmethode gebruikt. Het voordeel hiervan is dat de compactere opstelling leidt tot minder beton en productieoppervlakte om meer water te genereren.’’
"We ambiëren een robuust bedrijf te zijn." zegt Sander. "Dat klinkt misschien niet sexy, maar hoe saaier, hoe beter. Het betekent dat we overal kwalitatief goed water leveren." Toch kan Vitens snel schakelen als dat nodig is, bijvoorbeeld bij een kookadvies. "Dan komt iedereen in beweging, ongeacht het tijdstip, zelfs om twee uur 's nachts. Dat is de kracht van onze organisatie."
Waterbesparing en publieke bewustwording
Waterbesparing is een belangrijk aandachtspunt voor Vitens, zowel in productie als bij klanten. "We focussen steeds meer op hoe we bij bepaalde doelgroepen besparingen kunnen realiseren." zegt Rosann. "We zetten campagnes op om bewustwording te creëren, vergelijkbaar met wat we hebben gezien bij energie en gas. Ook werken we samen met de bouwsector tijdens het realiseren van nieuwe woonwijken met opvang van hemelwater en met grootzakelijke klanten om waterbesparende maatregelen te implementeren.
"Water komt steeds meer in de beleving van mensen." merkt Sander op. "We worden gestuurd door de drinkwaterwet en houden ons aan strikte normen voor kwalitatief drinkwater. Toch zijn er veel misverstanden, bijvoorbeeld over watertekorten of de kwaliteit van kraanwater."
Sander benadrukt de complexiteit van deze vraagstukken: “Je zou zeggen dat er jaarlijks in Nederland meer dan genoeg regen valt. Waarom hoor je dan toch steeds over een drinkwatertekort? We kunnen de regen die valt niet direct gebruiken om drinkwater van te maken. We pompen water namelijk op uit diepe grondlagen en het duurt lang voordat regenwater zo ver de grond in is getrokken. Dit doen we omdat de kwaliteit van dit grondwater erg hoog is en de bodem onze eerste filter is.
De afgelopen 100 jaar hebben we Nederland ingericht om regenwater zo snel mogelijk af te voeren naar de zee. Zo houden we onze voeten droog, maar wordt de bodem dat na een paar dagen ook. Plantjes verdorren en we gaan sproeien.
Naast tijd, heeft regenwater ook ruimte nodig om de grond in te zakken. Lang geleden bestond Nederland uit veel open en natte gebieden. Nu is dat heel anders. We gebruiken elk hoekje van ons land, bijvoorbeeld voor huizen, bedrijven, wegen en het verbouwen van gewassen. Zo bereikt steeds minder regenwater de diepe bodem.
Dus om het drinkwatertekort op te lossen, hebben we meer nodig dan een regenbui. Samen met partners kijken we hoe we water in de toekomst langer kunnen vasthouden. Tegelijkertijd blijft het nodig om spaarzaam/bewust om te gaan met ons drinkwater.”
Talent stroomt door alle lagen
Vitens is opgedeeld in verschillende afdelingen. "We hebben de technische kant, dus echt de drinkwateroperatie." legt Sander uit. "Daarnaast hebben we het Waterexpertisecentrum, waar ook het laboratorium onder valt. Dan zijn er de stafdiensten zoals HR, communicatie en finance. We hebben ook een grote tak met ICT-collega's, omdat er veel IT-systemen in het drinkwatermaakproces zitten. Verder is er een assetmanagementafdeling die naar de toekomst kijkt, en een projectorganisatie voor de realisatie van grote projecten."
Op het gebied van HR richt Vitens zich onder andere op: aantrekkelijk werkgeverschap, het aanpakken van uitdagingen rondom technische functies en het betrokken houden van medewerkers. "We bieden veel vrijheid en ontwikkelkansen." zegt Sander. "De uitdaging is om daarin de juiste balans te vinden, zodat mensen verbonden blijven met de organisatie als geheel."
Flessenwater overbodig
Nederland staat bekend als een van de leiders in de wereld op het gebied van drinkwaterkwaliteit. “De normen waaraan wij als drinkwaterbedrijf moeten voldoen zijn vastgelegd in de drinkwaterwet. Daarnaast heeft Vitens een eigen norm die strenger is dan de drinkwaterwet." legt Sander uit. "Dit fungeert als een vroege indicator, zodat we ruim voor de wettelijke grens actie kunnen ondernemen als dat nodig is."
Het kan voorkomen dat Vitens tijdelijk die strenge eisen niet kan garanderen. In dat geval wordt een kookadvies afgegeven. Al bij de kleinste verontreiniging geeft Vitens een kookadvies af, omdat we geen enkel risico willen nemen met de volksgezondheid. De frequentie van kookadviezen varieert. "Soms is het een logisch gevolg van werkzaamheden aan leidingen." vertelt de Rosann. "We geven dan vaak preventief een kookadvies."
Ondanks de hoge kwaliteit van het drinkwater, circuleren er ook hierover veel misverstanden. "Als je de kwaliteit van ons kraanwater vergelijkt met flessenwater, dan is een liter kraanwater duizend keer goedkoper dan een fles bron- of mineraalwater. Een ander verschil is de winning en zuivering. Kraanwater wordt volledig gezuiverd vóór levering, terwijl bron- en mineraalwater vrijwel direct, zonder behandeling de fles in gaan. Al dan niet met toevoeging van koolzuurgas.” zegt Sander. "Het laboratorium in Leeuwarden controleert constant op verontreinigingen, maar ook op indicatoren die mogelijk een voedingsbodem kunnen vormen voor bacteriën."
De watersector in een nieuwe licht
De deelname aan 'Omscholen met Filemon' heeft Vitens uit haar comfortzone gehaald, met verrassend positieve resultaten. "Het was een nieuwe manier om ons verhaal te vertellen." zegt Rosann. "We zijn gewend om vanuit onszelf te kijken en zelf met een bureau tot verhalen te komen. Maar om nu in te springen op een concept waar meerdere bedrijven aan meedoen, dat vond ik heel verfrissend."
Het eindresultaat overtrof de verwachtingen. "Het is lekker vlot gemonteerd en uitdagender dan onze gebruikelijke content." vervolgt ze. "Je merkt dat de Employer Branding Content die je zelf ontwikkelt vaak wat veiliger is. Dit concept was in het begin best spannend, maar nu blijkt dat iedereen er erg positief over is."
Sander vult aan: "Het resultaat is goed omdat het vlot is, er zit humor in en ook een serieuze boodschap. Waarom ik zelf blij ben met dit resultaat, is omdat de technische operatie, die heel gefragmenteerd is over het hele grote Vitens gebied, in onze aflevering een gezicht krijgt. Collega's zeiden: 'Ik wist helemaal niet dat we dat deden.' Dat is een goed resultaat!"
Dat er ook andere (technische utility) bedrijven aan ‘Omscholen met Filemon’ meedoen, wordt door Vitens als positief ervaren. "We staan allemaal voor dezelfde uitdaging." legt Sander uit. "Iemand die nu bij een concullega werkt, sluit zich over een aantal jaren misschien bij ons aan. We investeren allemaal in dezelfde poel mensen. Mensen die bij verschillende organisaties hebben gewerkt, worden bovendien veel robuuster en zijn makkelijker inzetbaar."
Over de samenwerking met het productieteam zijn de reacties ook positief. "Ik heb de hele samenwerking als heel prettig ervaren. Afspraken worden strak nagekomen en jullie zijn goed bereikbaar en benaderbaar." zegt Rosann. Sander voegt toe: "Jullie zijn heel professioneel. Jullie pakken de opdracht met beide handen aan en betrokken ons heel systematisch bij de productie. Het feit dat jullie nu om onze feedback vragen zegt ook heel veel."